Ambitie en aanpak Met andere ogen kijken naar Vakmanschap

Bij de opgave om ontwikkelkansen voor kinderen te verbeteren is ’het verbreden van teams’ nodig, oftewel meer interprofessioneel samenwerken. Dit is het eerste advies uit het adviesrapport dat de inspiratie was voor de start van het programma Met Andere Ogen (MAO). In 2020 en 2021 heeft de ambitie interprofessioneel samenwerken hoog op de agenda gestaan van het programma MAO. Dit heeft al lerend en doende veel opgeleverd, voor jeugdigen en ouders, voor bestuurders en beleidsmakers, en de professionals in het domein onderwijs-zorg-jeugd zelf. 

Na twee jaar kijken we niet alleen naar de opbrengst van de ambitie interprofessioneel samenwerken, maar ook naar de toekomst. Ook kijken we om ons heen, want krachten bundelen zorgt voor betere resultaten. Zo kijken we bijvoorbeeld naar het Platform Vakmanschap dat onder de vlag van het programma Zorg voor de Jeugd (ZvdJ) ontwikkeld is en gefaciliteerd wordt door het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). Dit platform heeft de afgelopen jaren belangrijke stappen gezet rondom interprofessioneel samenwerken rondom jeugdigen. In nauwe samenwerking met de professionals waar het om gaat, zijn een aantal ontwikkelopgaven geformuleerd, waarvan er een aantal goed aansluiten bij de ambitie interprofessioneel samenwerken van MAO. Het Platform Vakmanschap heeft drie functies: kennis delen, een (online) podium bieden voor innovatieve ideeën en een platform bieden voor uitwisseling tussen professionals. Als we vervolgens naar de toekomst kijken, sluiten deze ontwikkelingen goed aan bij de ambitie van MAO om de professionals meer aan het woord te laten en in hun kracht te zetten. Het Platform Vakmanschap en MAO kunnen elkaar hierin versterken en gaan daarom meer samenwerken.

Hierop vooruitlopend is voor deze aanpak en ambitie ‘interprofessioneel samenwerken’ in nauwe samenwerking tussen het Platform Vakmanschap (ZvdJ/NJi) en MAO een projectgroep tot stand gekomen.

Hoofddoel en de lerende aanpak 

Het hoofddoel van deze aanpak en ambitie interprofessionele samenwerking is het landelijk verbreden en faciliteren van kennis en expertise op het gebied van interprofessioneel samenwerken tussen onderwijs en jeugdhulp/-zorg, waarbij:

• de professionals in onderwijs en jeugdhulp de beschikbare kennis en inzichten die opgedaan zijn voor succesvol interprofessioneel samenwerken, daadwerkelijk in de praktijk brengen;

• bestuurders/beleidsmedewerkers de lessen uit de lerende praktijk toepassen in hun beleidsontwikkeling. 

De lerende aanpak, in onderstaande afbeelding weergegeven, vormt onze inspiratiebron en basis. Met een goede interprofessionele samenwerking worden de ontwikkelkansen van kinderen vergroot. Een voorbeeld hiervan is het project in Amsterdam waarin specialistische jeugdhulp in het speciaal onderwijs (SJSO) is georganiseerd. Een onderzoek door het Kohnstamm Instituut (Binsbergen e.a., 2020) laat positieve resultaten voor leerlingen zien als gevolg van de intensieve interprofessionele samenwerking.

Aan de tweede stap, waarin we kijken ‘wat werkt’, is de afgelopen jaren veel aandacht besteed

De vraag die de komende periode centraal staat is: hoe brengen professionals dit in de praktijk? Met andere woorden: hoe kunnen ze ‘met andere ogen’ doen en vervolgens leren? Dit is een belangrijke vraag in onze aanpak, evenals hoe professionals ‘reflecteren’ en ‘leren/doen’ combineren. We willen kennis, expertise en ervaring op dit gebied (meer) aan de oppervlakte brengen en zorgen dat meer professionals hiervan kunnen gaan profiteren.

Aanpak interprofessionele samenwerking

De aanpak voor het hoofddoel is uitgewerkt in drie strategieën, waar we hieronder op ingaan. Deze strategieën staan uiteraard niet op zichzelf. Op het platform kunnen de geleerde lessen van de Lerende Praktijken worden gedeeld.  

Jaarlijks scherpen we de strategieën aan, aan de hand van de resultaten van de activiteiten en behoeften uit het netwerk van MAO. Dat doen we gezamenlijk met het projectteam, Lerende Praktijken en professionals, beroepsverenigingen, ouderorganisaties, de netwerkregisseur van MAO en geïnteresseerden uit het MAO-netwerk.

Strategie 1: Ontwikkelen in Lerende Praktijken 

Vanuit het netwerk van MAO worden twee tot drie Lerende Praktijken in verschillende regio’s gevraagd om deel te nemen als Lerende Praktijk. Alle praktijken leren, een aantal begeleiden we en verwijzen daarom naar Lerende Praktijken met een hoofdletter. Deze bestaat uit een (beperkt) aantal professionals uit verschillende disciplines die binnen het onderwijs en de (jeugd)zorg met elkaar samenwerken rondom het kind. Het doel is om een lerende beweging te creëren door praktijken individueel en gezamenlijk van en met elkaar te laten leren, en in verbinding met onder andere de opbrengsten uit MAO I en het Platform Vakmanschap.

Lerende Praktijken wordt gevraagd over hun leervragen, kennis en ervaring op het gebied van interprofessioneel samenwerken die ze hebben en een plan te maken hoe ze hun leerproces en good practices kunnen delen met andere Lerende Praktijken. De Lerende Praktijken bepalen zelf welke accenten ze willen leggen in hun eigen leervragen en welke kennis en expertise ze willen delen met nieuwe Lerende Praktijken op basis van een vijftal pijlers (zie hieronder).

Het is belangrijk zichtbaar en meetbaar te maken wat de werkzame elementen en belemmeringen zijn ten aanzien van interprofessioneel samenwerken. Hiervoor wordt samengewerkt met kennisorganisaties (hogescholen, universiteiten en de kennisinstituten) om bij minimaal één Lerende Praktijk onderzoek te doen.

Bij deze strategie gaan we onder andere aan de slag met:

• de geleerde lessen interprofessionele samenwerking uit MAO I;

• Lerende Praktijken benaderen en met ondersteuning hun plan laten formuleren voor de doorontwikkeling van interprofessioneel werken, het leerproces hierin en good practices;

• reflectiebijeenkomsten waar professionals uit het netwerk van MAO en de Lerende Praktijken elkaar ontmoeten en van elkaar leren;

• het zichtbaar maken van wat wel/niet werkt (impact) in de praktijk van interprofessionele samenwerking in samenwerking met een kennisinstituut;

• de opbrengsten van de Lerende Praktijken delen en borgen met professionals en praktijken.

Strategie 2: Platform Vakmanschap jeugdprofessionals 

Het Platform Vakmanschap is een leer- en ontwikkelplek waar professionals elkaar kunnen ontmoeten. De ervaringen uit de Lerende Praktijken (strategie 1) geven we hier een breder platform. Door deze strategie geven we invulling aan de volgende doelen:

1. Professionals leren van en met elkaar op het platform.

2. Door lidmaatschap van de community worden professionals in contact gebracht met een breder interprofessioneel netwerk.

3. Kennis van experts wordt laagdrempelig gedeeld.

Bij deze strategie gaan we onder andere aan de slag met:

• het organiseren van (online) bijeenkomsten rondom thema’s die voortkomen uit vragen op het online platform;

• het vormen van een groep professionals die meedenken en doen met betrekking tot de vragen en antwoorden op het platform;

• het faciliteren, aanjagen en moderaten van leervragen en communities op het platform.

Strategie 3: Agenda Vakmanschap ‘samenwerken in & rond Onderwijs’  

In deze strategie borgen we de leeropgave(n) met en in meerdere samenwerkingsvormen uit strategie 1 en 2 voor de langere termijn. Platform Vakmanschap heeft in de afgelopen jaren een ‘Agenda Vakmanschap voor jeugdprofessionals’ opgesteld, met daarin de belangrijkste ontwikkelopgaven voor professionals in het brede jeugddomein. Deze agenda met vier hoofdthema’s is omarmd door partijen zoals het ministerie van VWS, de VNG, de cliëntenorganisaties, de branches gespecialiseerde zorg voor jeugd (BGZJ) en de samenwerkende beroepsverenigingen (SBJ). Door deze verder te brengen en te verbreden met ‘samenwerken in & rond onderwijs’ borgen we de verdere doorontwikkeling van vakmanschap. Juist voor kinderen en gezinnen met een specifieke ondersteuningsvraag is het immers van groot belang dat alle onderdelen van het netwerk van onderwijs, zorg en (informele) steun om de gezinnen heen, versterken en in verbinding met elkaar zijn. Bewust kiezen we hiervoor de term ‘in & rond onderwijs’ om inclusief te redeneren en ook (of juist) bijvoorbeeld leerplichtambtenaren en jongerenwerkers te betrekken bij het opstellen van deze agenda. Hierbij hebben we de volgende doelen: 

1. behoeften van professionals in & rond onderwijs onderzoeken;

2. brede Agenda Vakmanschap ‘samenwerken in & rond onderwijs’ ontwikkelen.

Bij deze strategie wordt nadrukkelijk de input die we ophalen bij het uitvoeren van strategie 1 en 2 meegenomen als input voor de agenda.

Bij deze strategie gaan we onder andere aan de slag met:

• onderzoeken wat er al ligt met betrekking tot samenwerken in & rondom het onderwijs;

• het ophalen van leervragen bij professionals;

• het vormgeven en opstellen van ontwikkelopgaven in de agenda vakmanschap in samenhang met het brede jeugddomein. 

Organisatie 

Wanneer je al eerder een bijdrage hebt geleverd aan de ambitie en aanpak interprofessioneel samenwerken, zullen we je opnieuw benaderen om mee te denken en doen. Wat strategie 1 betreft zoeken we op dit moment contact met enkele Lerende Praktijken. Wil je ook meedenken en doen of heb je vragen? Laat het ons dan weten via metandereogen@vng.nl.